Bron evofenedex: "Wetsvoorstel 'Invoering van het elektronisch cognossement’ op tafel".

Bij het internationale vervoer van goederen over zee wordt steeds vaker gebruikgemaakt van diverse elektronische bestanden in plaats van papieren stukken. Het vergroot de efficiëntie in de keten en kan aanzienlijke kostenbesparing opleveren. Dat geldt naar verwachting ook voor het elektronische cognossement (electronic bill of lading; eBL). Een elektronische variant is minder foutgevoelig en zorgt voor data van betere kwaliteit.

De eBL zorgt voor een snellere overdraagbaarheid en zal onderweg niet kwijtraken of te laat arriveren op bestemming. De verzamelde data geven meer inzicht in vervoers- en handelsstromen, zo kunnen lange wachttijden en hoge opslagkosten vermeden worden. Kortom, digitaliseren van het cognossement brengt enorme voordelen met zich mee voor de handel en de logistiek. Wel is van belang dat alle betrokkenen erop kunnen vertrouwen dat het elektronische cognossement dezelfde waarde en betekenis heeft als het papieren equivalent. Deze zekerheid bestaat op dit moment in Nederland niet, omdat wet- en regelgeving op dit punt nog achterloopt. De verwachting is dat door recente ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving in onder andere het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk de adoptie van elektronische cognossementen sterk zal toenemen. Dit artikel belicht het recente Nederlandse wetsvoorstel dat de implementatie van de eBL mogelijk moet gaan maken.

Elektronisch cognossement functioneel equivalent aan papieren cognossement

Het wetsvoorstel voegt in Boek 8 van het Burgerlijk Wetboek (BW) enkele artikelen toe om elektronische cognossementen in de wet te verankeren, zodat partijen bij het gebruik van een elektronisch cognossement dezelfde waarborgen hebben als bij het gebruik van de papieren variant. Uitgangspunt van het wetsvoorstel is dat het elektronisch cognossement functioneel equivalent is aan het papieren cognossement. Volgens het wetsvoorstel moet de eBL voldoen aan specifieke criteria zoals het bevatten van dezelfde gegevens als een papieren cognossement en er moet een betrouwbare methode worden gebruikt voor het opnemen en wijzigen van de gegevens. Die functionele equivalentie komt ook tot uiting doordat uitsluitend de houder van de eBL aflevering van de vervoerde goederen van de vervoerder kan vorderen, net zoals de recht- en regelmatig houder van een papieren cognossement dat kan. En in geval van ladingschade is deze houder van de eBL als enige gerechtigd de schadevergoeding van de vervoerder te vorderen. Dus net zoals bij het papieren cognossement heeft uitsluitend de houder van de eBL ‘grip op de lading’. De overgang van zeggenschap over een eBL heeft dezelfde gevolgen als de levering van een papieren cognossement. Aldus kunnen de goederen, net zoals bij het papieren cognossement, in eigendom worden overgedragen of kan er een pandrecht op de goederen worden gevestigd. En dat gaat veel sneller omdat de eBL niet per koerier of post hoeft te worden toegezonden. En mocht de houder van de eBL toch liever een papieren cognossement hebben dan regelt het wetsvoorstel dat de betreffende eBL kan worden vervangen door een papieren cognossement. Dus er kan niet tegelijkertijd een eBL en een papieren cognossement zijn voor dezelfde lading.

Realisatie van de eBL

Het wetsvoorstel is technologieneutraal opgesteld en faciliteert de digitalisering van de eBL in algemene zin. Wereldwijd zijn er meerdere aanbieders van eBL-oplossingen. Omdat wet- en regelgeving vaak nog niet aangepast is, is in de internationale handelspraktijk het gebruik van eBL op dit moment alleen mogelijk op basis van een contract met de aanbieder van de eBL-oplossing.

Docklab is nauw betrokken geweest bij het wetgevingstraject in Nederland en werkt aan een eBL-platform waarvoor geen vertrouwde derde partij nodig is. Door gebruik te maken van een permissionless blockchain, kan te allen tijde worden gecontroleerd of de houder van de eBL daadwerkelijk de houder is, ook als je geen contractpartij bij het platform bent. Dit verhoogt de efficiëntie en veiligheid van het documentbeheer. Daarnaast is in samenwerking met onder andere de havenautoriteiten in Rotterdam en Singapore gewerkt aan een technische implementatie van een eBL-oplossing op basis van open standaarden, vastgelegd in het Tradetrust framework voor zowel de data als ook de elektronische overdracht. Deze eBL bevat dus zowel de informatie die op de papieren versie te vinden is op de voor- en achterzijde met alle voorwaarden, aangevuld met elektronische handtekeningen. Een voorbeeld van deze eBL, inclusief toelichting, is te vinden onder de conclusie van dit artikel.

Internationale context

De UNCITRAL Model Law on Electronic Transferable Records (MLETR) en de Rotterdam Rules vormen belangrijke internationale kaders die de basis leggen voor de nationale wetgeving inzake elektronische documenten. De Rotterdam Rules zijn een verdrag dat o.a. de Hague-Visby Rules moet vervangen als een set van internationale regels voor goederenvervoer over de zee. Helaas zijn de Rotterdam Rules nog niet door voldoende landen geratificeerd en zij zijn ook in Nederland nog niet geratificeerd. Als de belangrijkste handelspartners van Nederland de Rotterdam Rules ratificeren zal Nederland dat ook doen. Verder is er de MLETR van 2017 waarin de relevante bepalingen uit de Rotterdam Rules grotendeels gelijkluidend over zijn genomen. De MLETR is een modelwet die door staten kan worden gebruikt als voorbeeld om wetgeving op te stellen die het gebruik van elektronische (handels-)documenten in eigen land mogelijk maakt. Het wetsvoorstel is volledig consistent met de MLETR wat de internationale acceptatie en functionaliteit van eBL's vergroot.

Conclusie

De overgang naar elektronische cognossementen markeert een significante stap in de digitalisering van het internationale goederenvervoer. Door juridische erkenning en technologische innovatie biedt de eBL een betrouwbaar en flexibel alternatief dat papieren cognossementen zal vervangen. Met de juiste implementatie kan dit leiden tot aanzienlijke kostenbesparingen en verhoogde efficiëntie in de logistieke sector.

Het wetsvoorstel wordt binnenkort, na een blanco advies van de Raad van State, aangeboden aan de Tweede Kamer. De verwachting is dat de wet ‘Invoering van het electronisch cognossement’ in de loop van 2025 in werking zal treden.

Hierboven staat een voorbeeld van een eBL die is afgedrukt op papier.

Op de voorzijde staan de gebruikelijke gegevens met de elektronische handtekening van de vervoerder, OceanWind Lines. Op de achterzijde staat de endorsement chain.

De eBL is in dit systeem een zogenaamd ERC 721-token. De token heeft twee velden, namelijk dat van Holder en dat van Owner, waarin de public key van de betreffende partij staat vermeld. Een Holder is vergelijkbaar met degene die in de huidige situatie het papieren document in handen heeft. De Owner is degene die in feite beschikt over de in de eBL genoemde lading. Bij een blanco endossement, zoals in dit voorbeeld, zijn Owner en Holder dezelfde partij.

De eerste ‘Action’ is de elektronische handtekening waarbij de vervoerder OceanWind Lines de rollen van Owner en Holder van het eBL-token overdraagt aan Shipper Steel Production Exporter (SPE).

De elektronische handtekening bij ‘Transfer’ is het endossement. Met deze handtekening draagt SPE de rol van Holder en Owner van het eBL-token over aan de koper van de lading staal (deze wordt niet bij naam genoemd).

Daarna draagt deze koper het eBL-token over aan de vervoerder om aflevering van de lading te verkrijgen (‘Surrender’) en hij zet zijn elektronische handtekening ‘ter kwijting’.

Tot slot zet carrier OceanWind Lines zijn elektronische handtekening ten teken dat hij het elektronische bestand, het eBL-token, weer heeft ontvangen (‘Accepted by OceanWind Lines’).

N.B. In dit fictieve voorbeeld van de eBL zijn de data op dezelfde dag omdat op het moment dat de elektronische handtekening wordt gegenereerd, daaraan de datum en het tijdstip wordt verbonden.

Tot slot zijn slechts enkele van de gebruikelijke Conditions of Carriage afgedrukt.